Znamenitosti Beograda

Beograd je preživeo bombardovanja, rušenja i paljenja, ali, na žalost, i ljudsku glupost, koja je u nadi da će sebe uveličati, a prethodnike poniziti, uništavala spomen-obeležja prošlih vremena. Teško je strancu, a ponekad i samom Beograđaninu, objasniti kako to da u sedam hiljada godina starom Beogradu ne može videti zgradu stariju od 250 godina. Ipak, odgovor je vrlo jednostavan - naš grad je četrdeset puta bio potpuno razrušen.

"Spomenici prošlosti su obeležja grada, dokaz njegovog porekla i značaja, oni vežu nove sa prethodnim generacijama, potomke sa precima. Stari spomenici sadrže u sebi duh predaka, govore o njihovim patnjama, smislu i shvatanju za lepotu i napredak.

...Pa ipak, Beograd svojim sadašnjim izgledom ni iz daleka ne pokazuje starodrevnost svog postanka."

Ilustrovana istorija Beograda, Marija Ilić-Agapova

Tvrđava - Gornji grad

Koliki je značaj tvrđava imala za sve narode koji su vladali Beogradom može se videti i iz velikog broja kapija preko kojih se u nju ulazilo.

Karađorđeva kapija

Ova kapija datira iz 18. veka, a ime nosi po vođi Prvog srpskog ustanka, Karađorđu, koji je 1807. godine, prilikom osvajanja tvrđave, kroz nju ušao u Beograd.

Defterdareva kapija

Postojala je još u srednjem veku, a sadašnje ime je dobila po zvanju defterdara u turskoj vojsci - čovek koji vodi knjige. Svoj konačni, i do danas sačuvani, izgled kapija je dobila u 18. veku.

Despotova kapija sa Dizdarevom kulom

Podignuta je u prvoj polovini petnaestog veka i predstavlja najbolje očuvani deo tvrđave iz perioda vladavine despota Stefana Lazarevića, pošto je ostatak despotovog dvora srušen u austrijsko-turskim borbama krajem sedamnaestog veka. U Despotovoj, ili Dizdarevoj kuli smeštenoj pokraj kapije, danas se nalazi Opservatorija Astronomskog društva "Ruđer Bošković".

Zidan kapija

Kapija je sagrađena sredinom petnaestog veka, a sa obe njene strane stoje okrugle kule, čiji su se podrumi za vreme turske vladavine koristili kao tamnice. Otud i potiče ime kapije, jer reč "zidan" na turskom jeziku znači tamnica.

Leopoldova kapija

Ova kapija je podignuta između 1688. i 1690. godine, za vreme dvogodišnje austrijske vladavine, po čijem caru Leopoldu i nosi ime.

Spomenik Pobednik

čŒetrnaest metara visoka bronzana figura ratnika sa mačem u desnoj i golubom u levoj ruci, postavljena na kamenom postolju, predstavlja poznati simbol Beograda i oličenje njegove slobodarske tradicije. Spomenik "Pobednik", delo vajara Ivana Meštrovića, podignut je 1928. godine, na desetogodišnjicu proboja Solunskog fronta, u slavu velike pobede srpske vojske u Prvom svetskom ratu. Prema prvobitnom planu, spomenik je trebalo da bude postavljen u centru grada, na Terazijama, ali zbog negodovanja tadašnje javnosti, izazvanog realistično predstavljenom nagom muškom figurom, postavljen je na Beogradskoj tvrđavi licem okrenut prema Zemunu.

Rimski bunar i Sahat kula

Iako se zove "rimski", bunar ne datira iz perioda rimske vladavine Beogradom, već su mu sadašnji izgled dali Austrijanci u prvoj polovini osamnaestog veka. Dubina bunara iznosi 62 metra, a do 35 metara, tačnije do povrčine vode (za koju se ne zna odakle tačno potiče) može se sići spiralnim stepeništem.

Sahat kula

27,5 metara visoka kula, na kojoj se nalazi sat koji i danas radi, podignuta je u 18. veku, a za vreme turske vladavine služila je kao osmatračnica

Jakšićeva kula

Sagrađena je 1460. godine kao glavna odbrambena kula tvrđave. Početkom osamnaestog veka kula je bila srušena, ali je rekonstruisana i svoj sadašnji izgled dobila 1937. godine.

Crkva Ružica i crkva Sv. Petke

Zgrada, u kojoj se nalazi crkva posvećena rođenju Bogorodice, u 18. veku je predstavljala obični barutni magacin, a svoju današnju namenu dobila je tek 1867. godine, mada je istoimena crkva, porušena tokom turskog osvajanja Beograda 1521. godine, postojala i za vreme despota Stefana Lazarevića. Na ulazu u crkvu su 1924. godine postavljene dve bronzane figure - jedna predstavlja srednjevekovnog srpskog viteza, a druga srpskog vojnika iz Prvog svetskog rata.   

Crkva Svete Petke

Crkva je podignuta na mestu stare kapele iznad izvora koji se smatra čudotvornim za žene.

Tvrđava - Donji grad

Donji grad obuhvata čitavo priobalno područje tvrđave, a u srednjem veku na tom se području nalazio glavni deo beogradske varoši. Donji grad je, prilikom ponovnog utvrđivanja Beogradske tvrđave, opasao bedemima despot Stefan Lazarević.

Kapija Karla VI

Kapija je sagrađena 1736. godine u čast cara Karla VI, a na njenoj zapadnoj strani sa nalazi najstariji očuvani grb u Beogradu - grb Tribalije.

Kula Nebojša

Ova srednjevekovna topovska kula je podignuta 1460. godine na obali reke, kako bi štitila ulaz u pristanište. Za vreme turske vladavine Beogradom, kula je bila pretvorena u tamnicu i mučionicu.

Amam

Staro tursko kupatilo - amam sagrađeno je krajem osamnaestog veka, a danas se u njemu nalazi Planetarijum Astronomskog društva "Ruđer Bošković".

Kalemegdan

Naziv Kalemegdan se odnosi samo na plato oko Beogradske tvrđave, koji je služio da se neprijatelj osmotri i sačeka na borbu, a od devetnaestog veka je taj deo pretvoren u park. Naziv Kalemegdan potiče od turskih reči "kale" koja znači polje i "megdan" (mejdan) koja znači polje, boj, manji sukob. Turci su Kalemegdan nazivali još i "Fićir-bajir", što znači breg za razmišljanje. Danas je Kalemegdan najveći beogradski park u kome se nalaze mnogi spomenici i skulpture, Umetnički paviljon "Cvijeta Zuzorić", Muzički paviljon, Veliko stepenište, Zoološki vrt itd. Ukoliko ste strastveni igrač šaha, penzioner, ljubitelj šetnji, esteta ili, možda zaljubljeni, ne smete propustiti dolazak na Kalemegdan i najlepši pogled na ušće Save u Dunav, jer ćete tamo sigurno sresti srodnu dušu.

Spomenik zahvalnosti Francuskoj

U znak zahvalnosti Francuskoj, koja je u Prvom svetskom ratu srpskoj vojsci pružila pomoć, podignut je 1930. godine spomenik na kome se nalazi bronzana figura žene sa mačem, simbol Francuske. Spomenik je delo Ivana Meštrovića.

Zoološki vrt

Beogardski zoološki vrt, odnosno "Vrt dobre nade", osnovan 1936. godine, obuhvata površinu od oko šest hektara, a udomljuje oko 200 životinjskih vrsta, tačnije oko 2000 životinja. Ovo, ljubiteljima životinja omiljeno, mesto poseduje i veoma popularan Baby zoo vrt - vrtić za sve životinjske bebe rođene u vrtu.

Knez Mihailova ulica

KNEZ MIHAILOVA

Knez Mihailova ulica, poznato gradsko šetalište, trgovačko-poslovni centar i sedište značajnih nacionalnih institucija, svoje ime je dobila 1870. godine po knezu Mihailu Obrenoviću. Oduvek je ona bila centar gradskih zbivanja i samo srce grada, jer je još od davnih vremena povezivala varoš sa Beogradskom tvrđavom. Sve značajne zgrade i gradske kuće u ovoj ulici nastale su krajem sedamdesetih godina 19. veka.

Biblioteka grada Beograda

Biblioteka se nalazi u zgradi koja je 1869. godine izgrađena u stilu romantizma, a prvobitno je u njoj bio smešten, tada najmoderniji, hotel u Beogradu, hotel "Srpska kruna".

Srpska akademija nauka i umetnosti i Palata Albanija

Zgrada u stilu akademizma podignuta je 1923-24. godine, a u njoj se danas nalaze Biblioteka SANU, Arhiv SANU i Galerija SANU.

Palata Albanija

Izgrađena je 1938-1940. godine kao prvi oblakoder u Beogradu i na Balkanu, a nalazi se na mestu nekadašnje poznate kafane "Albanija", po kojoj i nosi ime.

Spomenici velikanima

Spomenik Nikoli Tesli

Spomenik sa bronzanom figurom Nikole Tesle, jednog od najvećih naučnika i pronalazača u oblasti elektrotehnike i fizike, rad vajara Franca Krnišića, podignut je 1961. godine ispred zgrade Tehničkog fakulteta.

Spomenik Vuku Karadžiću

Ovaj spomenik, delo vajara čorđa Jovanovića, podignut 1937. godine, jeste bronzana figura Vuka Stefanovića Karadžića, poznatog reformatora srpskog jezika i pravopisa, koji je sakupljao srpske narodne pesme i umotvorine, izdao prvu zbirku srpskih narodnih pesama i gramatiku, i pokazao da se narodnim jezikom mogu pisati i umetnička dela.

Spomenik Svetozaru Markoviću

Spomenik je 1946. godine podignut u čast osnivača naučnog socijalizma u Srbiji, i delo je Stevana Bodvanova.

Spomenik Petru II Petroviću Njegošu

Na platou ispred Filozofskog fakulteta podignut je 1994. godine bronzani spomenik u slavu Petru II Petroviću Njegošu, vladici i vladaru Crne Gore, jednom od najznačajnijih mislilaca i pesnika ovih prostora. Autor spomenika je Sreten Stojanović.

Ulica kralja Petra I

Ova ulica je jedna od najstarijih u Beogradu, a ime je dobila po srpskom vladaru kralju Petru I Karađorđeviću, koji je na presto došao 1903. godine, nakon ubistva kralja Aleksansra Obrenovića. Pretpostavlja se da su u ovoj ulici u prvom i drugom veku naše ere bili rimski forum, bazilika i terme, a danas se u njoj nalaze Patrijaršija srpske pravoslavne crkve, Saborna crkva i najstarija srpska kafana, "Znak pitanja (?)".

Skadarlija

Posebnu poslasticu u samom srcu Beograda predstavlja Skadarska ulica, poznatija kao "Skadarlija" ili "boemska četvrt". Nastala krajem devetnaestog veka, od samog početka predstavljala je omiljeno mesto gradskih boema, pesnika i drugih umetnika, kao i svih onih koji su voleli prijatno i skrovito mesto za toplo i prijateljsko druženje. Ulica je poznata po mnogobrojnim kafanama sa starosrpskim ambijentom, turskoj kaldrmi i kući čure Jakšića (poznatog srpskog književnika i najizrazitijeg predstavnika romantizma u srpskom slikarstvu), a svoj autentični izgled zadržala je i do današnjih dana. O njoj se može mnogo toga reći, ali je najvažnije lično je posetiti i doživeti istinski čarobnu atmosferu koju pruža. Da citiramo Kostu Dimitrijevića:  "Ako je Pariz prestonica sveta, Monmartr je prestonica Pariza; ako je Beograd raskrsnica svetskih puteva, Skadarlija je njegova duša."

Studentski trg

STUDENTSKI TRG 

Na mestu ovog najstarijeg gradskog trga za vreme turske vladavine se nalazilo tursko groblje, a u 19. veku Velika pijaca. Danas se na trgu nalaze značajne građevine: Kapetan Mišino zdanje, Kolarčeva zadužbina, Spomenik Petru II Petroviću Njegošu, a trg obuhvata i Univerzitetski park. Studentski trg je bio značajno polazište društvenih i političkih previranja poslednjih godina, jer su gotovo sve studentske demonstracije polazile ili se završavale baš ovde.

Kolarčeva zadužbina

Zgradu je 1932. godine podigao, a kasnije Beogradu poklonio, Ilija Milosavljević-Kolarac. Zgrada poseduje izuzetnu koncertnu dvoranu i izložbenu galeriju.

Trg Republike

Ako Vam neko kaže: "Vidimo se na trgu", ili "Vidimo se kod konja", znajte da je vaše ugovoreno sastajalište, kao i sastajalište mnogih mladih, upravo Trg Republike. Današnji trg je formiran nakon rušenja čuvene Stambol kapije (1866. godine) i podizanja Narodnog pozorišta (1869. godine). Na trgu se nalaze Narodno pozorište, Narodni muzej, Spomenik knezu Mihailu Obrenoviću i Spomenik Branislavu Nušiću.

Narodno pozorište

Prema odluci kneza Mihaila Obrenovića o podizanju posebne zgrade ze teatar, 1869. godine sagrađeno je Narodno pozorište po ugledu na Milansku skalu, od koje je preuzeta renesansna koncepcija i dekorativna obrada.

Spomenik knezu Mihailu Obrenoviću

Spomenik sa bronzanom figurom kneza Mihaila Obrenovića na konju, podignut je 1882. godine i predstavlja rad Enrika Pacija.

Terazije

Sve do četrdesetih godina devetnaestog veka prostor današnjih Terazija (od Sremske ulice do ulice kralja Milana), nalazio se izvan ušančene varoši i bio je prekriven močvarama. Kako se srpsko i tursko stanovništvo ne bi mešalo, knez Miloš Obrenović je naredio da se srpske zanatlije nastane na mestu današnjeg trga. Svoje ime Terazije su dobile po kulama za razvođenje vode sa visokog nivoa, koje su Turci zvali terazije (vaga) za vodu. 1860. godine na mestu nekadašnje vodovodne kule postavljena je Terazijska česma, u znak sećanja na kneza Miloša Obrenovića. 1911. i 1912. godine Terazije su potpuno preuređene - sredinom trga su postavljeni cvetni skverovi i izgrađena je velika fontana.

Na ovom trgu se nalaze hotel "Moskva", Palata Anker i kuća Krsmanovića podignuta 1885. godine (u njoj je 1. decembra 1918. godine proglašeno ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca).

Trg Nikole Pašića

Trg Nikole Pašića, nekadašnji trg Marksa i Engelsa, izgrađen 1953. godine, nalazi se između Terazija, bulevara kralja Aleksandra i Dečanske ulice, a prepoznatljiv je po vodoskoku. Na trgu se nalaze Dom Sindikata, zgrada Skupštine Srbije i Spomenik Nikoli Pašiću.

Trg Slavija

Ovaj trg predstavlja značajnu saobraćajnu tačku grada i ima oblik kružne raskrsnice u koju se ulivaju ulice: Kralja Milana, Beogradska, Makenzijeva, Svetogorska, Bulevar Oslobođenja, Deligradska i Nemanjina. U centru trga se nalazi Spomenik Dimitriju Tucoviću, jednom od vođa socijalističkog pokreta u Srbiji, po čijem je imenu trg dugo nosio naziv. Između ostalih građevina, na trgu se nalaze dva hotela: Slavija i Slavija lux.

čŒesme

Područje Beograda krasi tridesetdevet javnih česama sa pijaćom vodom iz beogradskog vodovoda, pet česama podignutih na izvorima i osamnaest fontana.

Delijska česma

Istoimena česma se pominje još u 17. veku kao turski spomenik, koji su potom Austrijanci srušili. Na mestu ove stare česme, u Knez Mihailovoj ulici, podignuta je 1987. godine nova, koja podseća na prethodnu.

Terazijska česma

Ovaj spomenik i česma, rad italijanskog majstora Franca Lorana, podignut je 1860. godine na Terazijama, a jedno kratko vreme bio je izmeštena u Topčider.

čŒukur česma

Današnja čŒukur česma sa bronzanom statuom dečaka, delo Simeona Rosandića, podignuta je 1931. godine u znak sećanja na jedan značajan događaj u srpskoj istoriji. Na mestu nekadašnje česme Turci su ubili srpskog dečaka, što je dovelo do sukoba između beogradskih Srba i Turaka i do bombardovanja Beograda 1862. godine.

Narodni muzej

Na trgu Republike nalazi se Narodni muzej, najstariji muzej u Srbiji, osnovan 1844. godine, i u svom fondu poseduje predmete koji datiraju od praistorijskog do našeg vremena. Muzej poseduje sledeće zbirke: praistorijsku, srednjevekovnu, novije srpske umetnosti, stranog slikarstva (u kojoj se naročito ističu radovi impresionista), a u okviru njegove kolekcije najvrednije je Miroslavljevo jevanđelje - najstariji ćirilični rukopis nastao oko 1190. godine.
U sastavu Narodnog muzeja su :

- Galerija fresaka
- Vukov i Dositejev muzej
- Spomen muzej Nadežde i Rastka Petrovića.

Istorijski muzej Srbije

Osnovan je 1963. godine sa namerom da prikuplja i čuva materijal iz bogate istorije srpskog naroda i Srbije od najstarijih vremena. Istorijski muzej Srbije u svojim mnogobrojnim zbirkama i fondovima poseduje preko 35.000 predmeta: razno oružje i vojnu opremu, zastave, pečate i medalje, ordenje, povelje, karte, vredne rukopise i drugu arhivsku građu, uniforme pripadnika različitih vojnih i građanskih službi, slike, skulpture, fotografije i razglednice. Najznačajnije postavke u muzeju sadrže građu o Prvom srpskom ustanku iz 1804. godine, a muzej poseduje i lične predmete članova dve srpske dinastije. Zbog nedostatka prostora, u Konaku kneza Miloša (koji se nalazi u sastavu muzeja) smeštena je stalna postavka pod nazivom "Srpska revolucija 1804.", posvećena Prvom i Drugom srpskom ustanku.

Vojni muzej

Prema odluci kralja Milana Obrenovića 1878. godine, osnovan je Vojni muzej i smešten u Beogradskoj tvrđavi, nekadašnjem vojnom uporištu. Veliko bogatstvo ovog muzeja je vremenom značajno okrnjeno, jer su Nemci u Drugom svetskom ratu odneli najveći deo kolekcije. Ova značajna kulturna institucija danas poseduje deset kolekcija u kojima je klasifikovano oko 30.000 predmeta, nastalih u periodu od praistorijskog do našeg vremena: oružje, ratne zastave, umetničke slike, fotografije, ratna oprema, uniforme, ordenje, artiljerija i drugi.

Muzej vazduhoplovstva

Muzej je osnovan od strane Komande ratnog vazduhoplovstva i protivavionske zaštite 1957. godine, i smešten u vrlo atraktivnoj zgradi modernog dizajna, na platou ispred Aerodroma "Nikola Tesla". U muzeju je izloženo 47 aviona, helikoptera i jedrilica, najpoznatiji modeli svetske i jugoslovenske avijacije, a muuzej, takođe, poseduje i motore, opremu, makete i memorijalne zbirke pojedinih vazduhoplovaca.

Muzej automobila

Muzej je smešten u prostorijama prve javne garaže u Beogradu, sagrađene 1929. godine, a njegovu stalnu postavku čini kolekcija starih automobila - oldtajmera, koje je sakupio Bratislav Petković. Najstariji automobil u kolekciji je Marot Gardon iz 1897. godine. Muzej, takođe, poseduje i kolekcije starih trkačkih motorcikala, fotografija i različite opreme.

Muzej Nikole Tesle

Muzej je osnovan sa zadatkom da čuva naučnu i ličnu zaostavštinu Nikole Tesle, jednog od najvećih naučnika i inovatora u oblasti elektrotehnike i fizike. U muzeju se čuva celokupna lična zaostavština (koja obuhvata oko 156.000 listova napisanih u periodu od 1882. do 1943. godine), kao i urna sa pepelom ovog naučnika. Oko 1.200 predmeta iz fonda ovog muzeja klasifikovano je u deset zbirki.

Muzej jugoslovenske kinoteke

Pravo carstvo koje ljubiteljima sedme umetnosti omogućava užitak u projekcijama svetskih "klasika" iz različitih filmskih škola. Muzej poseduje jednu od pet najbogatijih filmskih arhiva u svetu, potom filmske plakate, fotografije i scenarije, kao i filmsku kameru "Lumiere" broj 335 iz 1896. godine.

Etnografski muzej

Muzej je nastao 1901. godine i poseduje oko 152.000 predmeta raspoređenih u sledećim zbirkama: narodnih nošnji, tkanina i ćilima; privrednih sprava; zanata; pokućstva i posuđa; predmeta uz običaje; slika; starih fotografija; predmeta evropskih i vanevropskih naroda.
U sastavu Etnografskog muzeja se nalazi i Manakova kuća u kojoj se može videti kolekcija predmeta, nošnji i nakita naroda Južne Srbije
i Makedonije.

Muzej savremene umetnosti

Ovaj muzej je osnovan 1958. godine i poseduje preko 35.000 slikarskih, vajarskih i grafičkih radova jugoslovenskih umetnika, nastalih od 1900. godine do danas i podeljenih u tri perioda:

-prvi period, koji obuhvata vreme od 1900. do 1918. godine predstavljen je radovima impresionista i "plenerista";
-drugi period (od 1918. do 1941. godine) predstavljen je radovima različitih škola: konstruktivizma, ekspresionizma, nadrealizma, intimizma, borbenog i kritičkog realizma:
-treći period, koji obuhvata vreme od 1945. godine do danas, najraznovrsniji i sa najvećim brojem stvaralaca i umetničkih tendencija, prikazan je opsežno u svim osnovnim tokovima.

Muzej primenjene umetnosti

Muzej je osnovan 1950. godine i poseduje više od 32.000 predmeta iz nacionalne, evropske i vanevropske primenjene umetnosti, i svojim zbirkama prati razvoj primenjene umetnosti u rasponu od 2.400 godina. Najstariji predmeti datiraju iz četvrtog veka pre nove ere (novac Stare Grčke), dok se u zbirkama savremene primenjene umetnosti mogu videti najsavremenije umetničke produkcije.

Zološki vrt

Beogardski zoološki vrt, odnosno "Vrt dobre nade", osnovan 1936. godine, obuhvata površinu od oko šest hektara, a udomljuje oko 200 životinjskih vrsta, tačnije oko 2000 životinja. Ovo, ljubiteljima životinja omiljeno, mesto poseduje i veoma popularan Baby zoo vrt - vrtić za sve životinjske bebe rođene u vrtu.

Kapetan Mišino zdanje

Zgrada je sagrađena 1863. godine i predstavlja zadužbinu kapetana Miše Anastasijevića, a danas je u njoj smešten Rektorat Beogradskog univerziteta.

Skupština Srbije

Gradnja ovog zdanja je započeta 1906. godine prema planu arhitekte Jovana Ilkića, a kamen temeljac je položio kralj Petar I. Zgrada je završena trideset godina kasnije po novim planovima Ilkićevog sina Petra, i izgrađena u klasičnom stilu sa renesansnim elementima. 1939. godine je ispred glavnog ulaza postavljena skulptorska grupa "Igrali se konji vrani", rad vajara Tome Rosandića.